Przed rozpoczęciem leczenia in vitro warto wykonać szereg badań, aby sprawdzić, czy nie występują jakiekolwiek problemy zdrowotne lub genetyczne, które mogłyby wpłynąć na powodzenie procedury. Oto najważniejsze badania, jakie należy wykonać przed in vitro.
Ogólne badania krwi
Przed przystąpieniem do procedury zapłodnienia pozaustrojowego, potocznie zwanej in vitro, przyszli rodzice muszą poddać się szeregowi badań krwi. Pozwalają one ocenić ogólny stan zdrowia i wykluczyć potencjalne problemy, które mogłyby zagrozić prawidłowemu przebiegowi ciąży oraz zdrowiu dziecka.
W pierwszej kolejności oznacza się poziom hormonów płciowych, takich jak estradiol, progesteron, FSH i LH. Ich prawidłowe stężenie świadczy o dobrej rezerwie jajnikowej u kobiet i prawidłowej spermatogenezie u mężczyzn. Następnie wykonuje się badanie morfologii krwi, oceniając liczbę krwinek czerwonych, białych i płytek krwi. Pozwala to wykluczyć niedokrwistość lub inne nieprawidłowości hematologiczne. Istotne jest również oznaczenie grupy krwi i czynnika Rh, aby uniknąć konfliktu serologicznego podczas ciąży.
Kolejno sprawdza się poziom glukozy, cholesterolu, trójglicerydów i enzymów wątrobowych. Wyniki tych badań pozwalają zdiagnozować ewentualne zaburzenia metaboliczne, takie jak cukrzyca, miażdżyca czy stłuszczenie wątroby. Stanowiłyby one ryzyko dla prawidłowego rozwoju ciąży i zdrowia dziecka.
Niezwykle istotne jest również oznaczenie stężenia kwasu foliowego i witaminy D3. Ich niedobory mogą prowadzić do wad rozwojowych płodu. Dodatkowo wykonuje się testy na obecność przeciwciał anty–HIV, anty–HCV i anty–HBc w celu wykluczenia zakażeń HIV, HCV i HBV. Wirusy te przenoszą się drogą płciową i zakażenie nimi stanowiłoby ogromne zagrożenie dla zdrowia dziecka.
Markery hormonalne
U kobiet szczególnie ważne jest oznaczenie stężenia dwóch hormonów – folikulotropowego FSH i luteinizującego LH. Badanie to najlepiej wykonać w 2–3 dniu cyklu miesiączkowego. Podwyższone wartości FSH i LH mogą wskazywać na zmniejszoną rezerwę jajnikową i zbliżającą się menopauzę, co znacząco obniża szanse na zajście w ciążę. Dlatego lekarze zalecają to badanie kobietom, które planują ciążę po 35. roku życia.
Oprócz FSH i LH, warto również oznaczyć stężenie estradiolu (E2), progesteronu i prolaktyny. Są to hormony biorące udział w cyklu miesiączkowym, których nieprawidłowe stężenie może wskazywać na zaburzenia płodności. Dodatkowo należy sprawdzić poziom TSH, aby wykluczyć zaburzenia funkcji tarczycy, oraz hormonu AMH informującego o rezerwie jajnikowej. Im wyższe stężenie AMH, tym większa rezerwa jajnikowa.
U mężczyzn podstawą jest oznaczenie stężenia testosteronu, hormonów FSH i LH, a także prolaktyny. Zbyt niski poziom testosteronu może prowadzić do zaburzeń spermatogenezy i obniżonej płodności. Z kolei podwyższone FSH i LH wskazują na nieprawidłową pracę jąder.
Płodność kobiety i mężczyzny
Oprócz badań hormonalnych, w diagnostyce niepłodności istotna jest również ocena parametrów nasienia u mężczyzn oraz badanie cytologiczne wymazu z szyjki macicy u kobiet.
Badanie nasienia dostarcza cennych informacji na temat plemników. Oceniana jest w nim liczba, ruchliwość i prawidłowa morfologia plemników. Wynik poniżej normy może wskazywać na obniżoną płodność męską spowodowaną zaburzeniami spermatogenezy.
Z kolei wymaz z szyjki macicy umożliwia wykrycie ewentualnej infekcji drożdżakowej, która często jest przyczyną problemów z zajściem w ciążę u kobiet. Zakażenie drożdżakami powoduje stan zapalny w obrębie szyjki macicy i macicy, co utrudnia implatację zarodka. Dlatego w ramach diagnostyki warto wykonać cytologię, aby wykluczyć tę przyczynę niepłodności.
Badania genetyczne
Badania genetyczne odgrywają kluczową rolę w procesie diagnostyki przed zabiegiem in vitro. Pozwalają one wykluczyć wrodzone choroby u przyszłego potomstwa, dzięki czemu rodzice mogą ustrzec swoje dziecko przed cierpieniem.
Przede wszystkim wykonuje się badanie kariotypu, czyli pełnej analizy chromosomów partnerów. Umożliwia ono wykrycie nieprawidłowości liczbowych oraz strukturalnych w obrębie chromosomów, które prowadzą do rozwoju wielu chorób genetycznych.
Poza tym istotne są badania molekularne konkretnych genów związanych z takimi schorzeniami jak anemia sierpowata, fenyloketonuria czy zespół Downa. Dzięki nowoczesnym technikom, takim jak reakcja PCR, możliwe jest precyzyjne zidentyfikowanie mutacji genowych odpowiedzialnych za te choroby.
Warto dodać, że badania genetyczne pozwalają nie tylko wykluczyć ciężkie, nieuleczalne choroby u dziecka, ale również ocenić ryzyko wystąpienia mniej nasilonych zaburzeń, jak na przykład wrodzona głuchota. Dlatego tak istotne jest, aby przyszli rodzice zgłosili się na konsultację genetyczną jeszcze przed rozpoczęciem procedury in vitro
Badania w kierunku niepłodności
Ważne jest wykonanie specjalistycznych badań genetycznych u par z problemem niepłodności. Pozwalają one zidentyfikować konkretne mutacje genów, które mogą być odpowiedzialne za trudności z zajściem w ciążę lub jej utrzymaniem.
Przykładowo, mutacje mogą wystąpić w genach kodujących białka hormonów płciowych, takich jak FSH i LH. Są to kluczowe hormony dla prawidłowego przebiegu cyklu menstruacyjnego u kobiet i spermatogenezy u mężczyzn. Zaburzenie ich działania skutkuje znacznie obniżoną płodnością.
Kolejną grupą genów, których mutacje mogą powodować bezpłodność, są geny zaangażowane bezpośrednio w gametogenezę, czyli powstawanie komórek rozrodczych. Dotyczy to zarówno oogenezy u kobiet, jak i spermatogenezy u mężczyzn. Przykładami takich genów są NANOS, SOHLH1 czy SOHLH2.
Identyfikacja konkretnych nieprawidłowości genetycznych jest kluczowa, aby odpowiednio dostosować plan leczenia niepłodności. Pozwala to na dobór najskuteczniejszej metody wspomaganego rozrodu, zwiększając szanse na powodzenie procedury in vitro. Dlatego badania genetyczne powinny być standardem w diagnostyce par zmagających się z problemem niepłodności.
USG i wizyta u ginekologa
Ocena ciałka jałowego
Ocena ciałka jałowego jest kluczowym elementem diagnostyki niepłodności oraz monitorowania cyklu jajeczkowania kobiety. Jego obecność i prawidłowa budowa świadczą o tym, że w jajniku doszło do pęknięcia pęcherzyka z dojrzałą komórką jajową.
Badanie ultrasonograficzne (USG) najczęściej wykonuje się między 21. a 23. dniem cyklu miesiączkowego, licząc od pierwszego dnia krwawienia. W tym okresie można zaobserwować echo ciałka jałowego – pozostałości po pękniętym pęcherzyku Graafa. Średnica ciałka jałowego zwykle wynosi 10–20 mm. Poza tym ocenia się jego kształt, echostrukturę oraz unaczynienie.
Prawidłowo wyglądające ciałko żółte potwierdza, że w obrębie danego jajnika doszło do pęknięcia pęcherzyka pęcherzykowego i uwolnienia komórki jajowej. Jest zatem dowodem na prawidłowy przebieg owulacji w tym cyklu miesiączkowym.
Jeśli w badaniu USG nie stwierdza się ciałka żółtego, może to świadczyć o zaburzeniach owulacji i być przyczyną niepłodności. Wskazaniem do diagnostyki w kierunku zespołu policystycznych jajników lub innych zaburzeń hormonalnych. Ponadto obecność nieprawidłowo wyglądającego ciałka żółtego może być sygnałem, że w cyklu wystąpiły zakłócenia.
Dlatego ultrasonograficzna ocena ciałka jałowego daje cenne informacje na temat płodności i funkcjonowania układu rozrodczego kobiety. Jest rutynowo wykonywana u pacjentek planujących zajście w ciążę oraz kwalifikujących się do procedury zapłodnienia in vitro.
Sprawdzenie prawidłowości macicy i jajników
Sprawdzenie prawidłowości macicy i jajników jest niezwykle istotnym elementem diagnozy przed rozpoczęciem procedury zapłodnienia in vitro. Ultrasonografia, czyli badanie ultrasonograficzne, daje możliwość dokładnej oceny budowy i struktury macicy oraz jajników. Pozwala wykluczyć ewentualne nieprawidłowości, takie jak polipy, torbiele czy mięśniaki. Wykrycie i usunięcie tego typu zmian zdecydowanie zwiększa szanse na prawidłową implantację zarodka i ciążę po przeprowadzeniu in vitro.
Dlatego przed rozpoczęciem in vitro tak istotna jest wizyta kontrolna u ginekologa. Lekarz dokona oceny ogólnego stanu zdrowia narządu rodnego pacjentki. Może zlecić dodatkowe badania, na przykład cytologię, posiewy czy oznaczenie poziomu hormonów. Czasami konieczna jest również konsultacja specjalistyczna, na przykład endokrynologiczna lub onkologiczna. To pozwoli wykluczyć inne schorzenia mogące mieć wpływ na powodzenie zapłodnienia in vitro lub zagrażające zdrowiu przyszłej mamy.
Dzięki temu para starająca się o dziecko może przystąpić do procedury in vitro w optymalnym stanie zdrowia i z jak najlepszymi rokowaniami. Warto poświęcić czas na dodatkowe badania diagnostyczne, aby zwiększyć szanse na upragnione rodzicielstwo.
