Dawstwo komórek oznacza oddanie przez dawcę swoich komórek rozrodczych lub zarodków w celu zastosowania w leczeniu niepłodności u biorców. Jest to niezwykle ważny i szlachetny gest, dzięki któremu wiele par może spełnić marzenie o posiadaniu dziecka.
Komórki jajowe
Kobiety decydujące się na dawstwo komórek jajowych przechodzą procedurę ich pobrania. Wymaga ona poddania się hormonalnej stymulacji jajników w celu uzyskania większej liczby dojrzałych komórek jajowych w cyklu. Następnie za pomocą ultrasonografu pobiera się je z jajników. Jest to zabieg wykonywany w znieczuleniu miejscowym. Po odzyskaniu pełni sił dawczyni może wrócić do normalnego funkcjonowania. Według danych tylko 1 na 100 kobiet doświadcza poważniejszych komplikacji.
Nasienie
Mężczyźni oddający nasienie również przechodzą badania kwalifikacyjne. Należy oddać je w specjalnie do tego przeznaczonym pomieszczeniu, po 2–5 dniach abstynencji seksualnej. Nasienie musi charakteryzować się odpowiednimi parametrami, aby kwalifikowało się do dawstwa. Mężczyźni mogą oddawać nasienie regularnie, nawet do 10 razy w ciągu 6 miesięcy. Nie ma ryzyka wystąpienia komplikacji zdrowotnych.
Zarodki
Zarodki powstają w wyniku zapłodnienia in vitro komórek rozrodczych dawców. Procedura tworzenia zarodków jest złożona i wymaga specjalistycznej wiedzy. Zarodki mogą powstać z komórek dawców lub jednego dawcy i biorczyni. Najczęściej tworzy się kilka zarodków, z których część jest przekazywana biorcom, a część zamrażana.
Kto może być dawcą?
Dawcami komórek rozrodczych mogą zostać osoby pełnoletnie, w dobrym stanie zdrowia psychicznego i fizycznego. Kandydaci na dawców przechodzą szczegółowe badania genetyczne, analityczne i mikrobiologiczne w celu wykluczenia chorób mogących przenosić się drogą płciową lub genetycznie. Dawstwo jest anonimowe i dobrowolne. Dawcy nie ponoszą żadnych kosztów związanych z procedurą.
Procedura pobrania komórek
Procedura pobrania komórek rozrodczych w procedurze zapłodnienia in vitro jest precyzyjnie zaplanowanym i skoordynowanym procesem. Wymaga on zaangażowania zarówno kobiet–dawczyń komórek jajowych, jak i mężczyzn–dawców nasienia.
Komórki jajowe są pobierane od kobiet po przeprowadzeniu stymulacji hormonalnej ich jajników. Stymulacja ta ma na celu stymulowanie dojrzewania wielu komórek jajowych w jajnikach. Gdy komórki te osiągną odpowiednią dojrzałość, przeprowadzany jest zabieg ich pobrania. Odbywa się on w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym i trwa około 30 minut. Lekarz wprowadza cienką igłę przez pochwę, a następnie pobiera komórki jajowe bezpośrednio z pęcherzyków jajnikowych. Cały proces jest kontrolowany ultrasonograficznie, co zapewnia precyzję i bezpieczeństwo zabiegu.
Mężczyźni oddają nasienie poprzez masturbację do specjalnie przygotowanego pojemnika. Aby zapewnić odpowiednią jakość nasienia, zaleca się 2–5 dni abstynencji przed oddaniem próbki. Mężczyzna powinien zgłosić się do punktu pobrania nasienia, gdzie w specjalnie do tego przystosowanym pomieszczeniu może dokonać pobrania w spokojnej atmosferze i z poszanowaniem intymności. Sam proces oddania nasienia trwa około 30 minut.
Kolejnym etapem jest zapłodnienie in vitro, gdzie dochodzi do spotkania komórek jajowych i plemników w specjalnych warunkach laboratoryjnych. Jest to precyzyjny, wieloetapowy proces, wymagający wiedzy i doświadczenia ze strony personelu medycznego. W efekcie powstają zarodki gotowe do implantacji do organizmu kobiety. Cały proces zapłodnienia in vitro trwa około 5 dni.
Dawstwo komórek jest bezpieczną procedurą dla zdrowych dawców. Przechodzą oni szczegółowe badania wykluczające choroby. Ryzyko powikłań jest bardzo niskie i zwykle nie groźne. Kliniki zapewniają opiekę medyczną.
Aspekty prawne i etyczne
Dawstwo komórek rozrodczych w procedurze zapłodnienia in vitro wiąże się z wieloma aspektami natury prawnej i etycznej. Przede wszystkim należy podkreślić, że zarówno dawstwo komórek jajowych, jak i nasienia ma charakter anonimowy i całkowicie dobrowolny. Oznacza to, że dawcy pozostają anonimowi dla biorców i odwrotnie – ich tożsamość jest chroniona prawnie, aby zapobiec ewentualnym problemom czy roszczeniom w przyszłości.
Z drugiej strony przepisy prawne regulują również prawa biorców do uzyskania pełnej informacji na temat stanu zdrowia i cech dawców, co ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa całej procedury. W polskim prawodawstwie kwestie te reguluje m.in. ustawa o leczeniu niepłodności.
Najwięcej kontrowersji budzi dawstwo zarodków i tzw. surogacja, czyli sytuacja, gdy kobieta zgadza się na donoszenie ciąży dla innej pary. Te kwestie pozostają sporne z etycznego punktu widzenia, gdyż wiążą się z pytaniami o granice altruizmu i możliwość komercjalizacji ludzkiego życia. Jednak dla wielu par, zmagających się z problemem niepłodności, dawstwo gamet i zarodków pozostaje jedyną szansą na posiadanie własnego dziecka.
