In vitro krok po kroku

0 Shares
0
0
0

In vitro to metoda leczenia niepłodności, polegająca na pozaustrojowym zapłodnieniu komórki jajowej i przeniesieniu zarodka do macicy. Zabieg ten daje szansę na zajście w ciążę parom, u których naturalne zapłodnienie jest niemożliwe lub utrudnione. W artykule przedstawiamy krok po kroku, jak wygląda procedura in vitro.

Czym jest in vitro?

In vitro (łac. “w szkle”) to metoda zapłodnienia pozaustrojowego (tzw. “in vitro”), w warunkach laboratoryjnych. Polega na pobraniu komórek rozrodczych (komórek jajowych i plemników), ich połączeniu w specjalnym pożywce, a następnie umieszczeniu powstałych w ten sposób zarodków w macicy kobiety.

Dzięki temu możliwe jest zapłodnienie w sytuacji, gdy naturalne zapłodnienie jest niemożliwe, np. z powodu uszkodzenia lub niedrożności jajowodów u kobiety, niskiej jakości nasienia mężczyzny, endometriozy lub innych schorzeń wpływających na płodność.

Kto może skorzystać z in vitro?

Z in vitro mogą skorzystać przede wszystkim:

  • Pary z rozpoznaną niepłodnością (np. z powodu zablokowanych jajowodów, endometriozy, niskiej jakości nasienia)
  • Pary oraz kobiety samotne po 35. roku życia – wraz z wiekiem maleje naturalna zdolność do zapłodnienia
  • Pary jednopłciowe (lesbijskie) i samotne kobiety pragnące mieć biologiczne dziecko

Zabieg in vitro z reguły proponowany jest po ok. 12 miesiącach regularnych starań o dziecko, które nie przyniosły efektu. Wcześniej zalecane są badania diagnostyczne, aby ustalić przyczynę problemów z zajściem w ciążę.

Przygotowania do zabiegu in vitro

Przed rozpoczęciem leczenia metodą in vitro konieczne jest wykonanie badań diagnostycznych, które pozwolą ocenić szanse powodzenia i dobrze zaplanować całą procedurę. Obejmują one m.in.:

  • Badania hormonalne i ocenę rezerwy jajnikowej u kobiety
  • Ocenę nasienia u mężczyzny
  • Diagnostykę ewentualnych schorzeń wpływających na płodność (np. endometrioza, zaburzenia hormonalne, przeciwciała antyfosfolipidowe)
  • Badania genetyczne
  • USG narządów rodnych
  • Histeroskopię i laparoskopię (w razie potrzeby)

Przygotowania do zabiegu in vitro są kluczowe dla powodzenia całej procedury. Ich celem jest dokładne zbadanie kondycji zdrowotnej przyszłych rodziców oraz wykrycie ewentualnych problemów, które mogłyby utrudnić zapłodnienie lub donoszenie ciąży.

Kobieta powinna wykonać badania hormonalne, które ocenią jej cykl menstruacyjny i rezerwę jajnikową. Pozwolą one określić ilość i jakość komórek jajowych oraz odpowiednio dobrać leki stymulujące jajeczkowanie. Mężczyzna z kolei powinien oddać nasienie do analizy, by sprawdzić liczbę, ruchliwość i kształt plemników. Jeśli wyniki tych badań będą prawidłowe, szanse na powodzenie in vitro znacznie wzrastają.

Czasem problemy z płodnością wiążą się z innymi schorzeniami, więc wskazane jest też wykonanie badań w ich kierunku. Na przykład endometrioza, zaburzenia hormonalne czy obecność przeciwciał antyfosfolipidowych mogą utrudniać zajście w ciążę. Ich wczesne wykrycie i leczenie zwiększy szanse na sukces. Podobnie badania genetyczne pozwolą wykluczyć ryzyko wystąpienia chorób u dziecka.

USG narządów rodnych, histeroskopia i laparoskopia dadzą obraz ich budowy i kondycji. Pozwolą ocenić drożność jajowodów, wykluczyć obecność mięśniaków macicy czy torbieli jajników. W razie potrzeby trzeba będzie je wyleczyć przed rozpoczęciem in vitro.

Gdy wszystkie badania zostaną przeprowadzone, należy omówić ich wyniki z lekarzem. Na tej podstawie przygotuje on plan leczenia dopasowany do indywidualnej sytuacji pacjentów. Często zaleca też profilaktyczne przyjmowanie kwasu foliowego, witamin D i E oraz innych suplementów, by wzmocnić organizm przed zabiegiem.

Dokładne przygotowanie organizmu kobiety i mężczyzny to klucz do sukcesu in vitro. Pozwala wykryć i wyeliminować potencjalne przeszkody oraz dobierać leczenie w sposób celowany i zindywidualizowany. Tylko wtedy można liczyć, że zapłodnienie pozaustrojowe przyniesie upragniony efekt w postaci zdrowego dziecka.

Pobranie komórek jajowych

Kontrolowana stymulacja jajników jest niezbędna, aby uzyskać większą liczbę dojrzałych komórek jajowych u kobiety w jednym cyklu menstruacyjnym. Polega ona na podawaniu za pomocą wstrzyknięć hormonów pobudzających jajniki – folikulotropiny (FSH) i luteotropiny (LH). Stymulacja hormonalna powoduje równoczesny wzrost kilku pęcherzyków jajnikowych (folikulów) zawierających oocyty.

Aby dobrać optymalną dawkę tych hormonów, codziennie wykonuje się badania ultrasonograficzne jajników oraz oznacza stężenie hormonów we krwi pacjentki. Dostosowuje się wtedy dawki podawanych leków, aby uzyskać pożądaną liczbę dojrzałych pęcherzyków jajnikowych.

Gdy follicuły osiągną odpowiednią średnicę około 18–20 mm, podaje się domięśniowo zastrzyk z ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (HCG). Hormon ten inicjuje proces owulacji. Po 34–36 godzinach od wstrzyknięcia HCG, tuż przed jajeczkowaniem, pobiera się oocyty z pęcherzyków jajnikowych.

Zabieg ten wykonuje się ambulatoryjnie w znieczuleniu miejscowym, pod kontrolą ultrasonografu przezpochwowego. Igła biopsyjna przebija ścianę pochwy i pęcherzyka jajnikowego, a następnie pobiera płyn follicularny z zawartymi w nim komórkami jajowymi. Tak uzyskane oocyty są wykorzystywane w dalszych etapach procedury zapłodnienia in vitro.

Pobranie nasienia

Pobranie nasienia od mężczyzny jest kolejnym elementem procedury zapłodnienia in vitro. Ma ono miejsce w dniu planowanego zabiegu – dokładnie w celu pozyskania świeżego, wysokiej jakości materiału genetycznego.

Najczęściej mężczyzna oddaje nasienie bezpośrednio w klinice, w specjalnie przygotowanym do tego pomieszczeniu. Może to zrobić poprzez masturbację lub stosunku z partnerką. Czasami, jednak gdy odległość do ośrodka jest zbyt duża, nasienie pobierane jest we własnym domu. Mężczyzna musi wtedy przestrzegać ściśle określonych zasad, aby dostarczyć je w optymalnej formie.

Bez względu na miejsce pobrania, nasienie zostaje następnie poddane starannej ocenie w laboratorium. Analizie podlega przede wszystkim koncentracja, ruchliwość i morfologia plemników. Parametry te decydują o przydatności nasienia do zapłodnienia in vitro.

Gdy wyniki oceny są prawidłowe, nasienie jest preparowane tak, aby plemniki były gotowe do zapłodnienia komórki jajowej. Może to obejmować np. ich “aktywację” lub selekcję najlepiej ruchliwych gamet. Im lepsza jest kondycja plemników, tym większa szansa na sukces całej procedury.

Dlatego pobranie i przygotowanie nasienia to niezwykle istotny etap in vitro. Wymaga on precyzji i doświadczenia ze strony personelu kliniki. Tylko wtedy możliwe jest uzyskanie w pełni dojrzałych gamet męskich, zdolnych do zapłodnienia komórki jajowej i wydania na świat zdrowego potomstwa.

Zapłodnienie in vitro

Kluczowym etapem procedury zapłodnienia in vitro jest samo zapłodnienie, czyli połączenie wcześniej pobranych komórek rozrodczych w warunkach laboratoryjnych. Istnieją dwie podstawowe metody zapłodnienia pozaustrojowego.

  • Klasyczna metoda IVF (in vitro fertilization) polega na umieszczeniu plemników i oocytów (komórek jajowych) razem w specjalnym pożywkowym płynie hodowlanym, co umożliwia naturalne zapłodnienie.
  • Metoda ICSI (intracytoplasmic sperm injection) wykorzystuje bezpośrednie wprowadzenie pojedynczego plemnika do wnętrza oocytu za pomocą mikroigły. Jest stosowana w przypadku problemów z jakością nasienia, między innymi przy bardzo niskiej liczbie plemników lub ich słabej ruchliwości.

Bez względu na technikę, zapłodnienie zachodzi w ciągu kilku godzin od momentu połączenia gamet. W tym czasie dochodzi do aktywacji oocytu, połączenia materiału genetycznego komórek rozrodczych i rozpoczęcia podziałów zygoty.

Następnie zarodki są hodowane przez 2–5 dni w specjalnych, sterylnych inkubatorach, które dokładnie kontrolują temperaturę, wilgotność i stężenie gazów odpowiadające warunkom panującym w jajowodzie. Regularnie monitoruje się ich rozwój i wybiera najlepiej rokujące zarodki do transferu do macicy.

Transfer zarodka do macicy

Transfer zarodków dokonuje się zwykle 2–5 dni po pobraniu komórek jajowych od pacjentki, w zależności od stopnia rozwoju zarodków. Lekarz wybiera najlepiej rokujące zarodki – zazwyczaj 1 lub 2 – które następnie delikatnie umieszcza w jamie macicy za pomocą cienkiego, giętkiego cewnika.

Sam zabieg trwa około 15 minut i nie wymaga znieczulenia. Jest to procedura ambulatoryjna, co oznacza, że pacjentka może opuścić klinikę jeszcze tego samego dnia. Aby sprawdzić, czy doszło do ciąży, po upływie kilkunastu dni od transferu pobiera się krew do badania poziomu beta–HCG. Jest to hormon ciążowy, którego obecność potwierdza zagnieżdżenie się zarodka w macicy.

W przypadku pozytywnego wyniku beta–HCG, po upływie około 2 tygodni zaleca się wykonanie badania USG. Pozwala ono zobrazować ewentualne pęcherzyki ciążowe i jednoznacznie potwierdzić, że doszło do ciąży. Pacjentka pozostaje pod stałą opieką lekarza, a badania kontrolne pomagają monitorować prawidłowy rozwój ciąży.

Ciąża po in vitro

Ciąża po in vitro przebiega tak samo, jak ciąża naturalna i nie wiąże się z większym ryzykiem powikłań, jeśli kobieta jest ogólnie zdrowa. Może ona wieść normalne życie podczas całych 9 miesięcy trwania ciąży.

W znacznej większości przypadków ciąża po in vitro kończy się o czasie porodem siłami natury lub cięciem cesarskim. Noworodki urodzone dzięki tej metodzie są tak samo zdrowe jak dzieci poczęte naturalnie.

Szanse powodzenia in vitro

Szansa na zajście w ciążę po in vitro uzależniona jest od wielu czynników, m.in. wieku kobiety, przyczyny niepłodności, jakości gamet i zarodków.

Ogólnie szanse powodzenia jednego cyklu in vitro wynoszą około:

  • 35–40% u kobiet poniżej 35 lat
  • 25–35% między 35 a 40 rokiem życia
  • 15–20% po 40 roku życia

Niestety im starsza kobieta, tym mniejsze szanse na urodzenie dziecka metodą in vitro. Ponadto istotna jest przyczyna niepłodności – jeśli chodzi o czynniki żeńskie (np. endometrioza, uszkodzenie jajowodów), szanse są nieco mniejsze.

Koszty in vitro

Całkowity koszt in vitro to najczęściej 12–15 tys. zł w przypadku metody klasycznej IVF i 15–18 tys. zł przy zapłodnieniu metodą ICSI. W ramach tej kwoty otrzymuje się zwykle 2–3 pełne cykle leczenia (stymulacje jajników).

Aktualnie (2023 rok) NFZ refunduje 3 próby zapłodnienia in vitro, pod pewnymi warunkami (m.in. wiek kobiety poniżej 40 lat, brak wcześniejszych dzieci). Wtedy pacjentka pokrywa jedynie część kosztów (ok. 2,5–3 tys. zł).

Gdzie wykonać in vitro w Polsce?

Zabieg in vitro można wykonać w wielu renomowanych klinikach leczenia niepłodności w Polsce, zarówno prywatnych, jak i finansowanych przez NFZ. Do placówek z dużym doświadczeniem należą m.in.:

  • Invicta w Warszawie, Gdańsku, Białymstoku
  • Novum w Warszawie, Łodzi, Poznaniu, Wrocławiu
  • FertiMed w Szczecinie, Poznaniu, Katowicach
  • Ovum w Lublinie, Białymstoku, Rzeszowie
  • Medicor w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu

Warto wybierać ośrodki z dużą liczbą przeprowadzonych zabiegów, wysokim odsetkiem ciąż oraz doświadczonym personelem. To zwiększa szanse powodzenia in vitro.

In vitro to skuteczna metoda leczenia niepłodności, która daje nadzieję na dziecko parom z rozpoznaną bezpłodnością. Zabieg wymaga specjalistycznej opieki, ale przy odpowiednim doborze kliniki daje duże szanse na sukces. Mimo pewnego dyskomfortu i obciążenia emocjonalnego wysiłek wart jest podjęcia, aby spełnić marzenie o własnym dziecku.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Warto przeczytać