Gen MTHFR – budowa i funkcja
MTHFR jest skrótem od metylenotetrahydrofolianoreduktazy. Jest to enzym kodowany przez gen MTHFR, który odgrywa kluczową rolę w metabolizmie folianów. Foliany (kwas foliowy i jego pochodne) są niezbędne do syntezy DNA i produkcji czerwonych krwinek.
Gen MTHFR znajduje się na chromosomie 1 w locus 1p36.3. Odpowiada za kodowanie enzymu MTHFR, który katalizuje przemianę 5,10–metylenotetrahydrofolianu do 5–metylotetrahydrofolianu. 5–metylotetrahydrofolian jest aktywną formą folianów wykorzystywaną w reakcjach metylacji, m.in. metylacji homocysteiny do metioniny. Zaburzenie tego procesu prowadzi do wzrostu poziomu homocysteiny, co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem miażdżycy i chorób układu sercowo–naczyniowego.
Rodzaje mutacji MTHFR
Najczęściej występują dwa rodzaje mutacji genu MTHFR:
- C677T – zamiana cytozyny na tyminę w pozycji 677 genu. W stanie homozygotycznym (obecność mutacji w obu allelach) aktywność enzymu MTHFR zostaje zredukowana o 70%.
- A1298C – zamiana adeniny na cytozynę w pozycji 1298. Redukuje aktywność enzymu o 40%.
Mutacje te występują z różną częstością w populacji ogólnej. Na przykład mutacja C677T w homozygotycznej postaci występuje u około 10% osób pochodzenia europejskiego. Nosicielstwo mutacji predysponuje do wzrostu poziomu homocysteiny i zaburzeń procesów metylacji.
Znaczenie mutacji MTHFR w ciąży
Obecność mutacji MTHFR u matki może mieć istotne konsekwencje w przebiegu ciąży i rozwoju płodu.
U kobiet z mutacją MTHFR (zwłaszcza homozygotyczną C677T) istnieje zwiększone ryzyko poronień nawracających. Przyczyną jest zaburzona metylacja DNA i nieprawidłowy rozwój zarodka w pierwszym trymestrze ciąży. Ryzyko poronienia rośnie 2–8 razy w porównaniu do populacji ogólnej.
Mutacja MTHFR wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia wad rozwojowych u płodu, szczególnie wad cewy nerwowej (przepuklina oponowo–rdzeniowa, rozszczep kręgosłupa). Zaburzenia metylacji i syntezy DNA w okresie organogenezy prowadzą do nieprawidłowego zamykania się cewy nerwowej. Ryzyko wystąpienia wad płodu jest 2–5 razy większe.
Zalecenia w ciąży przy mutacji MTHFR
Przyjmowanie większych dawek kwasu foliowego (4–5 mg dziennie) pomaga przezwyciężyć zaburzenia w metabolizmie folianów. Suplementację należy rozpocząć minimum 3 miesiące przed planowaną ciążą i kontynuować w I trymestrze.
Zaleca się spożywanie produktów bogatych w foliany, takich jak zielone warzywa (szpinak, brokuły, groszek), owoce (pomarańcze, truskawki), nasiona roślin strączkowych oraz pełnoziarniste produkty zbożowe. Odpowiednia dieta dostarcza naturalnych folianów i wspomaga leczenie.
Mutacje genu MTHFR stanowią istotny czynnik ryzyka powikłań ciąży. Odpowiednie postępowanie polegające na suplementacji i diecie pozwala jednak zminimalizować zagrożenia i daje duże szanse na prawidłowy rozwój płodu. Przed planowaną ciążą warto wykonać badania w kierunku mutacji MTHFR, aby wdrożyć profilaktykę.
