Niedrożność jajowodów jest zaburzeniem płodności, które może uniemożliwiać naturalną koncepcję. Polega na blokadzie lub znacznym zwężeniu światła jajowodów, co utrudnia lub całkowicie blokuje transport komórki jajowej i plemników. Problem ten dotyka około 20% par zmagających się z bezpłodnością. Dlaczego tak się dzieje i jakie są opcje leczenia, w tym metoda in vitro?
Czym jest niedrożność jajowodów?
Jajowody to cienkie, miękkie struktury łączące jajniki z macicą. Ich zadaniem jest transport komórki jajowej po owulacji oraz umożliwienie zapłodnienia przez plemniki.
Niedrożność jajowodów oznacza, że te naturalne “tunele” są w całości lub częściowo niedrożne. Może to być spowodowane:
- Bliznami pooperacyjnymi, stanami zapalnymi, zakażeniami;
- Zrostami i sklejeniami ścian jajowodu;
- Wrodzonymi wadami jajowodów;
- Endometriozą.
W rezultacie plemniki nie mogą przedostać się do komórki jajowej lub jest to utrudnione. Dochodzi do niepłodności.
Przyczyny niedrożności jajowodów
Do najczęstszych przyczyn niedrożności jajowodów należą stany zapalne. Zapalenie jajowodów zazwyczaj wywoływane jest przez zakażenie dróg rodnych, na przykład chlamydią lub rzęsistkiem. Proces zapalny prowadzi do uszkodzenia ścian jajowodu i powstawania blizn, które zamykają jego światło. Dlatego każde zapalenie narządów rodnych wymaga szybkiego leczenia antybiotykowego, aby nie dopuścić do trwałych zmian.
Kolejną przyczyną może być przebyta operacja ginekologiczna, na przykład usunięcie macicy lub torbieli jajnika. Tego typu zabiegi wiążą się z tworzeniem blizn i zrostów w obrębie miednicy mniejszej, które mogą uciskać lub zwężać jajowody. Ryzyko to znacząco wzrasta, jeśli wystąpiły już wcześniejsze infekcje lub stany zapalne.
Niedrożność jajowodów może być również spowodowana endometriozą. Jest to schorzenie polegające na zarastaniu tkanką macicy innych narządów jamy brzusznej, najczęściej jajników, jajowodów lub otrzewnej. Endometrioza prowadzi do rozwoju bolesnych zrostów i zwężeń, które mogą całkowicie zablokować drożność jajowodów.
W niektórych przypadkach przyczyną jest wada wrodzona lub nietypowe ukształtowanie jajowodów. Może to prowadzić do ich częściowego lub całkowitego zarośnięcia. Te nieprawidłowości anatomiczne są trudne do wykrycia i mogą ujawnić się dopiero w okresie próby zajścia w ciążę.
Oprócz wymienionych, istotnym czynnikiem ryzyka są wszelkie stany zapalne i zabiegi operacyjne w obrębie miednicy mniejszej. Pozostawiają one blizny i zrosty, które z czasem mogą spowodować ucisk lub niedrożność jajowodów. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i szybkie leczenie infekcji, a także precyzyjne planowanie zabiegów operacyjnych w tym rejonie, aby zminimalizować ryzyko powikłań.
Objawy niedrożności jajowodów
Objawy niedrożności jajowodów często występują dopiero przy staraniach o ciążę. Należą do nich:
- Brak ciąży mimo regularnych stosunków przez ponad 12 miesięcy
- Ból w podbrzuszu lub boki miednicy w trakcie owulacji
- Nieregularne krwawienia miesiączkowe
Warto badać się już po 6 miesiącach prób zajścia w ciążę, jeśli kobieta ma powyżej 35. roku życia lub występują inne czynniki ryzyka niepłodności.
Diagnostyka obejmuje USG, histerosalpingografię (HSG), laparoskopię. Pozwalają ocenić drożność i ewentualne uszkodzenia jajowodów.
Metody leczenia niedrożności jajowodów
W przypadku częściowej niedrożności jajowodów istnieją metody przywrócenia ich drożności.
Lekowo–endoskopowe zabiegi przywracania przepływu
- Cewnikowanie jajowodów – wprowadzenie cienkiego cewnika, by mechanicznie odblokować przepływ
- Zabiegi laserowe – laserowe nacinanie zrostów w jajowodach
- Hydrotubacja – przepłukanie jajowodu płynem, by usunąć zbitą wydzielinę
Sukces tych zabiegów wynosi średnio 50%, ale zależy od umiejscowienia i typu niedrożności.
Operacyjne metody przywracania patencyjności jajowodów
- Nacięcie jajowodu i usunięcie zrostów – zabieg laparoskopowy lub otwarty
- Mikrochirurgiczne operacje jajowodów – bardzo precyzyjne zabiegi odtwarzające drożność
- Rekonstrukcja jajowodów z użyciem ich fragmentu lub przeszczepu
W niektórych sytuacjach próby odtworzenia drożności jajowodów nie przynoszą efektów lub dochodzi do ponownej blokady. Wtedy konieczne jest skorzystanie z metod wspomaganego rozrodu.
Czy in vitro jest alternatywą w przypadku niedrożności jajowodów?
Gdy nie udaje się przywrócić poprawnej drożności jajowodów, szansą na zajście w ciążę staje się procedura zapłodnienia pozaustrojowego in vitro.
Na czym polega metoda zapłodnienia pozaustrojowego?
In vitro to skrót od łacińskiego “w szkle”. Oznacza zapłodnienie komórki jajowej plemnikiem poza organizmem kobiety. Przebieg tej metody wspomaganego rozrodu jest następujący:
- Stymulacja jajników, aby uzyskać wiele dojrzałych komórek jajowych
- Pobranie oocytów z pęcherzyków jajnikowych przy użyciu cienkiej igły
- Zapłodnienie in vitro – w specjalnym pożywce łączy się oocyty z plemnikami partnera lub dawcy
- Hodowla zapłodnionych zarodków w laboratorium
- Transfer 1 lub 2 zarodków do macicy
In vitro ominięte są więc jajowody. To pozwala na uzyskanie ciąży mimo ich niedrożności.
Skuteczność in vitro w porównaniu do naturalnej koncepcji
Według statystyk zapłodnienie pozaustrojowe daje szansę na ciążę rzędu 30–40%. Dla porównania, przy regularnych stosunkach bez problemów z płodnością szanse wynoszą 20–25% w danym cyklu.
Ponadto in vitro zapewnia dużą kontrolę nad rozwojem zarodków dzięki monitorowaniu w warunkach laboratoryjnych. Metoda pozwala również wybrać najlepszy zarodek do transferu.
In vitro to skuteczna metoda leczenia niepłodności spowodowanej niedrożnością jajowodów. Pozwala ominąć naturalną drogę transportu gamet i daje duże szanse na uzyskanie ciąży mimo tego problemu. Jest świetną alternatywą, gdy nie powiodła się naprawa drożności jajowodów.
